Niet-sturende communicatie is een vorm van communicatie waarbij de professional tijdens het gesprek met de cliënt zo min mogelijk stuurt.

De professional vólgt de cliënt. Hij stelt geen of zeer weinig vragen. Hij laat de cliënt praten over de onderwerpen die de cliënt vóór het gesprek gekozen heeft.

Vanuit niet-sturende communicatie is het doel de ander zoveel mogelijk zelf aan het woord te laten. Je wilt op zoek naar wat de ander te zeggen heeft. Ook met de POS is dit het doel. Tijdens het POS gesprek kan de interviewer daarom regelmatig teruggrijpen op de principes van niet-sturende communicatie. Wat houden die principes in?

Vóór het gesprek

Vóór het gesprek bepalen cliënt en professional samen het gespreksonderwerp of de gespreksonderwerpen. De professional vraagt aan de client over welke (gespreks)onderwerpen hij wil praten.  De onderwerpen worden zichtbaar gemaakt door o.a. tekeningen of foto’s. Of de cliënt maakt een keuze uit pictogrammen of woordkaartjes. Na de keuze van de cliënt, maar pas in tweede instantie, vraagt de professional of er ook nog onderwerpen van zijn kant besproken mogen worden.

De gekozen onderwerpen worden op een basisplaat gelegd (een gelamineerd A-4 vel met vier blauw-omrande vakken).

De onderwerpen worden op de bovenste rij gelegd en de cliënt kan door het neerleggen van een groene kaart onder een onderwerp, kenbaar maken met welk onderwerp hij wil beginnen. Met een rode kaart kan de cliënt later in het geprek aangeven dat hij met het onderwerp wil stoppen.

Niet voor alle clienten zal de hierboven genoemde manier van visualiseren wenselijk zijn. Per client wordt aangesloten bij zijn/haar wensen en mogelijkheden. 

Kenmerken van niet-sturende communicatie

• De regie zoveel mogelijk bij de cliënt laten
• Geen of zeer weinig vragen stellen 
• Spiegelen, verbaal en non-verbaal
• Na enige tijd een korte samenvatting geven
• Gebruikmaken van een voor de cliënt aan-gepaste, zichtbaar gemaakte structuur (bijvoorbeeld picto’s op de basisplaat of groot geschreven woorden op een vel papier)
• Een écht belangstellende houding aannemen
• Regelmatig bevestiging  en erkenning geven (zeer belangrijk)

Doel van niet-sturende communicatie

Professionals willen samen met de cliënt onderzoeken wat hij denkt, welke behoefte hij heeft en hoe hij zijn toekomst ziet. Of ze willen te weten komen wat de cliënt vindt van zijn werk, zijn manier van wonen, zijn contacten of hoe hij zijn vakantie beleefd heeft. 

De verkregen informatie kan o.a gebruikt worden voor het opstellen van  het ondersteuningsplan (persoonlijk plan/zorgplan) of bij kwaliteitsevaluatie. 

Het stellen van vragen aan de cliënt is dan één van de manieren om te weten te komen wat de cliënt denkt, wenst, voelt, beleeft etc. Professionals doen dan aan  ‘bevraging’.

Bij het gebruik van niet-sturende communicatie wordt het stellen van vragen echter tot een minimum beperkt.

Waarom zo min mogelijk vragen stellen?

Aan een antwoord gaat een vraag vooraf. Bij het stellen van vragen over de meningen, gedachten, wensen, gevoelens, behoeften en belevingen van de cliënt komt de regie van het gesprek vaak al snel bij de vrager (de professional) te liggen. De professional stuurt dan, dikwijls onbewust, het gesprek en de cliënt blijft in de afhankelijke positie en zal dan minder vanuit zichzelf vertellen. Bovendien doet het stellen van vragen een beroep op het verbale en verstandelijke vermogen van de cliënt. 

Voordelen van niet-sturende communicatie

Als de professional gebruik maakt van niet-sturende communicatie, krijgt de cliënt meer de regie in het gesprek. Zijn afhankelijkheid van de professional vermindert, waardoor hij zich helemaal van uit zichzélf kan gaan uiten. Bij het gebruik van niet-sturende communicatie gaan cliënt en professional sámen op ontdekkingstocht naar de meningen, gedachten, wensen, gevoelens, behoeften en belevingen van de cliënt.

Niet-sturende communicatie is uitermate geschikt om cliënten zélf aan het woord te laten zonder of met zo min mogelijk sturing door de professional. De cliënt komt dan met meningen, gedachten, wensen, gevoelens, behoeften en belevingen die echt van hem zelf zijn. De ervaring heeft geleerd dat cliënten dan verrassend veel te vertellen hebben.  Bovendien ontwikkelt de professional bij het gebruik maken van niet-sturende communicatie een daadwerkelijk cliëntgerichte attitude.

Geschikt voor geplande en niet geplande gesprekken met de cliënt

De methode niet-sturende communicatie is met name ontwikkeld voor geplande gesprekken met de cliënt. Bijvoorbeeld voor het ondersteuningsplan of persoonlijke gesprekken. Bijna alle elementen van de niet-sturende communicatie kunnen echter ook heel goed gebruikt worden in alledaagse, niet geplande gesprekken! Ook dan stelt de professional zich volgend en niet ‘voorop lopend’ op.

Boek Niet-sturende communicatie bij mensen met een verstandelijke beperking 

In Juli 2015 is het door Ries van den Nieuwenhuizen geschreven boek ‘Niet-sturende communicatie bij mensen met een verstandelijke beperking’ verschenen bij uitgeverij Boom te Amsterdam. Het boek is te koop via www.boom.nl/psychologie en www.bol.com .

Training

Professionals hebben training in vaardigheden en attitude nodig om een niet-sturend gesprek met hun cliënt te kunnen houden. Deze vaardigheden komen ook aan bod bij de POS trainingen.